Als rector van een scholengemeenschap in de jaren negentig, heb ik in de vakantie samen met de conciërge alle tafeltjes in de lokalen in tafelgroepjes gezet. Het resultaat? De docenten bleven frontaal en klassikaal lesgeven en voor de leerlingen was het lastiger om op het bord kijken.
Iedereen moet altijd lachen als ik dit vertel en ik ook. De moraal is dat ik wel een onderwijsvisie had, maar nog geen kaas had gegeten van veranderprocessen.
De overeenkomsten tussen lesgeven en leidinggeven werden mij pas duidelijk tijdens een master Veranderkunde bij het Sioo. Ik leerde dat veranderingen geen lineair proces van A naar B zijn maar veel meer een psychologisch, talig en dialogisch proces zijn. En wat is onderwijs anders dan dat? Als we leerlingen iets willen leren, moeten we vanuit hen leren denken. Als we als leidinggevenden invloed willen uitoefenen op het onderwijs, dan zullen we moeten leren denken vanuit de docenten.
Mijn werkterrein is het onderwijs en dan speciaal de interactie tussen mensen in de school. Scholen verschillen enorm, maar ze lijken op elkaar door de kloof tussen de papieren wereld (de plannen) en de praktijk. School- en teamleiders hebben per definitie een ander perspectief op het gebeuren in de school dan docenten en ze spreken niet ‘dezelfde taal’. Ze begrijpen elkaar slecht en voelen zich nog slechter begrepen.
Ik begeleid en coach leidinggevenden (individueel en in groepen) bij het een brug slaan tussen de 'realiteit' van de schoolleiding en de beleving van de docenten. Of anders gezegd: door het verbinden van de 'onderstroom' en 'bovenstroom'. (De onderstroom zijn de emoties, de angsten en behoeftes die niet gemakkelijk worden uitgesproken. De bovenstroom is de ratio, het verhaal, de plannen). Een belangrijke methode om die stromen te verbinden is de dialoog (een onderzoekend gesprek) en het stellen van goede, helpende vragen.
Maar alle wijsheid begint met zelfkennis. Ik heb de indruk dat je naarmate je jezelf beter kent, je grote kans hebt een betere leidinggevende te worden. Een ander begrijpen, vraagt zelfkennis. En bewustzijn van je eigen ‘onderstroom’. Alleen voor gevoelens die je bij jezelf erkent, ontwikkel je een antenne. Die antenne is bepalend voor de interactie en daarmee voor de kwaliteit van de relaties en de veranderbereidheid binnen een school. Mensen luisteren pas naar elkaar, als ze zich begrepen voelen.
Daarom focus ik op de interactie tussen school- en teamleider en hun teamleden: ze verdient meer aandacht!